ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਕੀ ਹੈ?: ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ 12 ਆਸਣਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਕ੍ਰਮ ਹੈ, ਜੋ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਸਿਰ ਤੱਕ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਸਰਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਿਯਮਤ ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਰੀਰਕ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਲਚਕਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਦਿਲ, ਫੇਫੜੇ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਵੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਨਿਯਮਤ ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਥਿਰਤਾ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਿਯਮਤ ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਸਿਹਤਮੰਦ, ਫਿੱਟ ਅਤੇ ਸੰਤੁਲਿਤ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਸਿਹਤਮੰਦ: ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਕਸਰਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦੀ ਲਚਕਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਮਰ ਦਰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਦਿਲ ਦੀ ਸਿਹਤ: ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕਾਰਡੀਓਵੈਸਕੁਲਰ ਕਸਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਲੱਡ ਸਰਕੁਲੇਸ਼ਨ ‘ਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਖਤਰਾ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰ ਕੰਟਰੋਲ: ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਦਾ ਨਿਯਮਤ ਅਭਿਆਸ ਭਾਰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮੈਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ‘ਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕੈਲੋਰੀ ਨੂੰ ਬਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ: ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ‘ਚ ਵੀ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਆਕਸੀਜਨ ਵੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸਮਰੱਥਾ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ: ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਦਾ ਨਿਯਮਤ ਅਭਿਆਸ ਹਾਰਮੋਨਲ ਅਸੰਤੁਲਨ ਅਤੇ ਮਾਹਵਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨਿਯਮਿਤ ਮਾਹਵਾਰੀ ਅਤੇ ਪੀਰੀਅਡ ਦੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ: ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਰੀਰਕ ਬਲਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਲਈ ਵੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। ਇਹ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਿਯਮਤ ਅਭਿਆਸ ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਥਿਰਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਫੋਕਸ ਅਤੇ ਇਕਾਗਰਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ: ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਨੂੰ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਣ ‘ਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਬਜ਼ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਾਚਨ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ: ਮੀਨੂੰ ਵਰਮਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ 12 ਆਸਣਾਂ ਦਾ ਕ੍ਰਮ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਅਤੇ ਕ੍ਰਮ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ।
ਪ੍ਰਣਾਮਾਸਨ: ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਆਸਨ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਹੋਵੋ।
ਸਤ ਉਤਨਾਸਨ: ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕੋ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਮੋੜੋ।
ਪਦਹਸਤਾਸਨ: ਅੱਗੇ ਝੁਕੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ।
ਅਸ਼ਵਾਸਨਚਲਾਸਨ: ਇੱਕ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਓ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਲੱਤ ਨੂੰ ਮੋੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਰੱਖੋ।
ਦੰਦਾਸਨ: ਦੋਵੇਂ ਲੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਓ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਰੱਖੋ।
ਅਸ਼ਟਾਂਗ ਨਮਸਕਾਰ: ਆਪਣੇ ਗੋਡਿਆਂ, ਛਾਤੀ ਅਤੇ ਠੋਡੀ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਛੂਹੋ।
ਭੁਜੰਗਾਸਨ: ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਲੇਟ ਜਾਓ। ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਅਤੇ ਛਾਤੀ ਉੱਚਾ ਕਰੋ।
ਪਰਵਤਾਸਨ: ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਉਲਟੇ V ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਚੁੱਕੋ।
ਅਸ਼ਵਸਾਂਚਲਾਸਨ: ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਇੱਕ ਪੈਰ ਅੱਗੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪੈਰ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਰੱਖੋ।
ਪਦਹਸਤਾਸਨ: ਅੱਗੇ ਝੁਕੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ।
ਹਸਤ ਉਤਨਾਸਨ: ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕੋ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਮੋੜੋ।
ਪ੍ਰਣਾਮਾਸਨ: ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਆਸਨ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਹੋਵੋ।
ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ: ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਦੇ ਨਿਯਮਤ ਅਭਿਆਸ ਦੌਰਾਨ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:-
- ਮੇਸ਼ਾ ਖਾਲੀ ਪੇਟ ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਭੋਜਨ ਖਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 3-4 ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰੋ।
- ਹਰ ਆਸਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਹ ਦੀ ਗਤੀ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਓ। ਸਾਹ ਲੈਣ ਅਤੇ ਸਾਹ ਛੱਡਣ ਵੇਲੇ ਆਸਣ ਬਦਲੋ।
- ਆਸਣ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ 3-4 ਚੱਕਰ ਲਗਾਓ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਸ ਨੂੰ ਵਧਾਓ।
- ਇਸਦੇ ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ। ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਲਈ ਸਵੇਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਲਈ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਜੋ ਲੋਕ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਹੀ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਅਭਿਆਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ। ਕਿਸੇ ਯੋਗਾ ਇੰਸਟ੍ਰਕਟਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਨਾ ਬਿਹਤਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਸਹੀ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕੋ।
- ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਸਮੱਸਿਆ ਜਾਂ ਸੱਟ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਇੰਸਟ੍ਰਕਟਰ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।